«Δεν τους εμπιστεύονται»: Τι λένε οι πολίτες για τους θεσμούς – και γιατί δεν ακούγονται

Οι θεσμοί αποτελούν τη ραχοκοκαλιά μιας σύγχρονης δημοκρατίας. Δεν είναι απλώς φορείς εξουσίας και κανόνων, αλλά φορείς νομιμοποίησης και εμπιστοσύνης. Όταν αυτή η εμπιστοσύνη διαβρώνεται, οι θεσμοί χάνουν το έρεισμά τους στην κοινωνία και μαζί με αυτό, την ικανότητα να επιτελούν αποτελεσματικά την αποστολή τους.

Σε έρευνα κοινής γνώμης που πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο 2025 από την εταιρεία ερευνών NOVERNA Analytics & Research για λογαριασμό της Trojan Economics, ζητήθηκε από τους πολίτες να αξιολογήσουν την αξιοπιστία έξι βασικών θεσμών που συνδέονται με την οικονομία, τον ανταγωνισμό και τη δικαιοσύνη. Τα αποτελέσματα δεν αφήνουν περιθώρια παρερμηνείας: μόνο ένας θεσμός, η Υπηρεσία Προστασίας Καταναλωτή, κατέγραψε θετικό καθαρό ισοζύγιο εμπιστοσύνης (+12). Όλοι οι υπόλοιποι κινούνται σε αρνητικό έδαφος, με τη Γενική Εισαγγελία να σημειώνει την πιο αρνητική επίδοση (–44).

Η περίπτωση της Υπηρεσίας Προστασίας Καταναλωτή αξίζει ιδιαίτερης προσοχής. Η θετική αποτίμηση της δράσης της δεν οφείλεται σε κάποιες θεωρητικές αρμοδιότητες ή στη νομοθετική της κατοχύρωση, αλλά στην προβολή απτών, χειροπιαστών παρεμβάσεων που άγγιξαν την καθημερινότητα των πολιτών. Το καλάθι του νοικοκυριού (e-kalathi), η επιβολή πλαφόν στις τιμές πώλησης νερού σε περιοχές χωρίς ανταγωνισμό, η συστηματική παρουσία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με απλά, κατανοητά μηνύματα και η θεσμική εκπροσώπηση με ανθρώπινο πρόσωπο, δημιουργούν την εικόνα ενός θεσμού που νοιάζεται και παρεμβαίνει. Και αυτό εκτιμάται.

Στον αντίποδα, η Γενική Εισαγγελία πληρώνει το τίμημα μιας μακροχρόνιας θεσμικής φθοράς. Οι πολίτες παρακολούθησαν στο πρόσφατο παρελθόν δημόσιες συγκρούσεις μεταξύ Γενικού και Βοηθού Γενικού Εισαγγελέα, διαχείριση υποθέσεων υψηλού δημοσίου ενδιαφέροντος που προκάλεσε ερωτήματα και ένα συνολικό κλίμα αδιαφάνειας και έλλειψης λογοδοσίας. Σε έναν θεσμό που υποτίθεται ότι εγγυάται τη νομιμότητα, η εμπιστοσύνη δεν μπορεί να αποκατασταθεί με λόγια, αλλά μόνο με πράξεις.

Η περίπτωση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας είναι πιο σύνθετη. Από τη μία πλευρά, αναγνωρίζεται ο θετικός ρόλος της στον εντοπισμό σκανδάλων και στην προάσπιση του δημοσίου συμφέροντος. Από την άλλη, ο καταγγελτικός της λόγος, η συγκρουσιακή στάση, οι συνεχείς δημόσιες αντιπαραθέσεις με άλλους θεσμούς και η συχνά αδιάλλακτη εικόνα της ηγεσίας της φαίνεται να κουράζουν ή και να αποξενώνουν μέρος της κοινής γνώμης. Η αξιοπιστία δεν οικοδομείται μόνο με στοιχεία και εκθέσεις, αλλά και με το ύφος, την ισορροπία και τη θεσμική συμπεριφορά.

Η Κεντρική Τράπεζα και η Επιτροπή Προστασίας Ανταγωνισμού κινούνται περισσότερο στη σκιά. Παρά τη σημασία τους για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς και τη σταθερότητα του χρηματοοικονομικού συστήματος, οι πολίτες φαίνεται να τις αντιλαμβάνονται ως απομακρυσμένους, τεχνοκρατικούς μηχανισμούς χωρίς επαφή με την καθημερινότητα. Η αδυναμία να εξηγήσουν με σαφήνεια τον ρόλο τους ή να συνδεθούν με το κοινωνικό γίγνεσθαι, τις καθιστά «αόρατες», γεγονός που συνεπάγεται και απώλεια εμπιστοσύνης.

Πίσω από κάθε θεσμό υπάρχουν άνθρωποι. Και συχνά, η θεσμική αξιοπιστία αντανακλάται στο πρόσωπο που ηγείται. Οι θεσμοί που προβάλλουν ηγεσίες ήπιες, προσιτές και συνεπείς τείνουν να κερδίζουν την εμπιστοσύνη. Αντιθέτως, η αλαζονεία, η σιωπή, ο αυταρχισμός ή η επικοινωνιακή αδιαφορία υπονομεύουν την όποια θεσμική υπεροχή. Το πρόβλημα λοιπόν δεν εντοπίζεται αποκλειστικά στις δομές ή στις αρμοδιότητες, αλλά στον πολιτισμό διοίκησης που προβάλλεται προς την κοινωνία.

Το πιο κρίσιμο συμπέρασμα από την έρευνα είναι ότι η εμπιστοσύνη των πολιτών δεν εξαρτάται μόνο από το νομικό πλαίσιο ή την τεχνική επάρκεια των θεσμών. Χρειάζεται κάτι βαθύτερο, όπως είναι η ικανότητα ενός θεσμού να λειτουργεί με συνέπεια, να παράγει μετρήσιμα αποτελέσματα, να επικοινωνεί το έργο του με σαφήνεια και διαφάνεια, να ενεργεί με σεμνότητα, λογοδοσία και συνέχεια. Με απλά λόγια, να δείχνει ότι σέβεται τον πολίτη.

Τα αποτελέσματα της έρευνας δεν είναι απλώς στατιστικά δεδομένα. Είναι προειδοποιητικά σημάδια. Είναι καμπανάκι συναγερμού. Και όσοι επιλέγουν να τα αγνοήσουν, κινδυνεύουν να χάσουν όχι μόνο τη συμπάθεια της κοινής γνώμης, αλλά την ίδια τους τη θεσμική νομιμοποίηση.

Η εμπιστοσύνη δεν αποκαθίσταται με δηλώσεις, αρμοδιότητες ή νομοθεσίες. Απαιτεί χειροπιαστά αποτελέσματα, διαφάνεια, συνέπεια και θεσμική αξιοπρέπεια. Πάνω απ’ όλα, όμως, απαιτεί βαθιές αλλαγές στη νοοτροπία και στη θεσμική συμπεριφορά των προσώπων που ηγούνται των θεσμών. Η εμπιστοσύνη δεν είναι τεχνικό ή νομικό ζήτημα. Είναι πρωτίστως πολιτισμικό και ηθικό. Και ο πραγματικός εκσυγχρονισμός ξεκινά όταν οι θεσμοί επιλέξουν να αφουγκραστούν την κοινωνία αντί να την υποτιμούν.

Print Friendly, PDF & Email
Ετικέτες: , ,